แค่เพียงกำแพงกั้น บอกเล่าเรื่องกำแพงที่เปลี่ยนแปลงสังคม

เราต่างอยู่ภายในกำแพง มนุษย์สร้างกำแพงด้วยวัตถุประสงค์ที่หลากหลาย การก่อร่างสร้างกำแพงใช้ระยะเวลายาวนาน ใช้กำลังทรัพย์และกำลังคนมากมาย กำแพงเป็นสัญลักษณ์สำคัญของเมือง เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ ผู้คน วิถีชีวิต ความเชื่อ เหตุการณ์ และการเปลี่ยนแปลงสำคัญของหลายประเทศทั่วโลก

คงจะไม่มีใครไม่รู้จัก กำแพงหมื่นลี้ อย่างกำแพงเมืองจีน กำแพงเหล็กกั้นคนเม็กซิโก กำแพงเบอร์ลินที่เราคงได้เห็นผ่านตาในฉากหนังที่อิงประวัติศาสตร์ กำแพงจึงไม่ใช่เพียงสิ่งก่อสร้างธรรมดาที่กั้นระหว่างพรมแดน ทว่ายังเกี่ยวข้องกับเชื้อชาติ ความขัดแย้ง ความคิดเห็นที่แตกต่าง และอีกหลายเหตุผลที่ทำให้มนุษย์ต้องสร้างเส้นแบ่งเชิงกายภาพ เราจะพามารู้จักเรื่องราวของ 5 กำแพงที่สำคัญของโลก

กำแพงที่ยิ่งใหญ่ที่สุดที่ผู้คนนึกถึงเป็นอันดับแรกคือกำแพงเมืองจีน หรือมีอีกชื่อว่ากำแพงหมื่นลี้ ได้รับการยกย่องให้เป็นหนึ่งใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลก สร้างด้วยฝีมือของมนุษย์ มีความยาวถึง 21,196.18 กิโลเมตร เริ่มสร้างในสมัยราชวงศ์ฉินของจักรพรรด์จิ๋นซีฮ่องเต้ ตามประวัติศาสตร์แล้วกำแพงเมืองจีนได้ริเริ่มสร้างเมื่อประมาณ 2,000 ปีก่อน หรือประมาณ 770 ปีก่อนคริสตกาล

การสร้างกำแพงก็เพื่อบ่งบอกอาณาเขตของตนเอง และป้องกันการรุกรานจากศัตรู กำแพงเมืองจีนมีการสร้างเรื่อยมาในทุกยุคสมัยจนแล้วเสร็จ การสร้างกำแพงทำให้สูญเสียผู้คนไปจำนวนมาก คาดการณ์ว่ามากถึงหนึ่งล้านคน ใช้ทรัพยากรการสร้างและเม็ดเงินไปมหาศาล กำแพงเมืองจีนเป็นมรดกสำคัญของประเทศจีนและยังเป็นมรดกสำคัญของโลกอีกด้วย หากเราไปเที่ยวประเทศจีน แน่นอนว่ากำแพงเมืองจีนคือสัญลักษณ์ที่ยิ่งใหญ่ของประเทศที่เราต้องแวะไปเยี่ยมชมและเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของจักรวรรดิจีนที่ยังคงเป็นประเทศหนึ่งที่มีอิทธิพลต่อสังคมโลก

หนึ่งในเรื่องราวที่คนยังจดจำกันได้คือการสร้างกำแพงกั้นระหว่างพรมแดนของสหรัฐอเมริกาและเม็กซิโก โดยโดนัลด์ ทรัมป์ อดีตประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาคนที่ 45 เขาคิดและริเริ่มที่จะสร้างกำแพงเมื่อปีค.ศ.2019 เพื่อกั้นคนเม็กซิกันที่จะเข้ามาในสหรัฐอเมริกา เขาอ้างว่าคนเม็กซิกันเป็นภัยต่อสหรัฐอเมริกา ความคิดนี้เป็นความคิดที่เชื่อมโยงกับแนวคิด American First หรืออเมริกันต้องมาอันดับแรก เพราะต้องการทำทุกวิถีทางให้คนอเมริกันมีคุณภาพชีวิตที่ดี

การเข้าเมืองของคนต่างชาติผ่านชายแดนของสหรัฐอเมริกา เข้ามาทำงานในประเทศอาจจะเกิดผลกระทบได้ ทรัมป์เป็นผู้นำประเทศในเวลานั้นจึงต้องการสร้างกำแพงเพื่อป้องกันปัญหาสังคมที่อาจจะเกิดขึ้น เมื่อเขาพ้นตำแหน่งจากการเป็นประธานาธิบดี โครงการนี้ก็ต้องถูกยกเลิกจากโจ ไบเดน ประธานาธิบดีคนล่าสุดของสหรัฐอเมริกา เพราะเป็นการนำงบกระทรวงกลาโหมไปใช้แก้ปัญหาปลายเหตุ ปัจจุบันก็ยังคงเหลือร่องรอยแนวกั้นของทั้งสองประเทศให้เราได้สังเกตเห็น

หลายคนคงเห็นกำแพงเบอร์ลินจากภาพยนตร์เยอรมันหรือภาพยนตร์อิงประวัติสงครามโลก กำแพงเบอร์ลินสร้างขึ้นเมื่อวันที่ 13 สิงหาคม ค.ศ.1961 เพื่อแบ่งแยกสองฝ่ายคือเยอรมนีตะวันตกและเยอรมนีตะวันออก เป็นสัญลักษณะการแบ่งแยกระหว่างการปกครองแบบประชาธิปไตยและการปกครองแบบคอมมิวนิสต์อย่างชัดเจน กำแพงเบอร์ลินมีความยาวถึง 155 กิโลเมตร

กำแพงกั้นเยอรมนีทั้งสองฝ่ายเป็นระยะเวลา 28 ปี จึงได้ถูกพังทลายลงในวันที่ 9 พฤศจิกายน ค.ศ.1989 เป็นอันสิ้นสุดการแบ่งแยกประเทศ กำแพงแห่งนี้เป็นกำแพงเดียวในโลกที่แบ่งประเทศของตัวเอง เพราะปกติกำแพงทั่วโลกจะสร้างเพื่อป้องกันการรุกรานของข้าศึก ในเวลาต่อมากำแพงได้กลายเป็นอนุสรณ์ของเรื่องราวในอดีต ทำให้มีผู้คนมากมายเดินทางมาท่องเที่ยว เรียนรู้ประวัติศาสตร์ และมีศิลปินมาวาดภาพศิลปะลงบนกำแพง หากมาเที่ยวที่นี่ได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ของเยอรมนีแล้วยังได้เสพงานศิลปะอีกด้วย

กำแพงประจิมหรือกำแพงโอดครวญ เป็นกำแพงเก่าแก่ สร้างในยุคโบราณ ตั้งอยู่ในเขตเมืองเก่าของนครเยรูซาเลม ประเทศอิสราเอล กำแพงอยู่ในบริเวณที่ชื่อว่าเนินพระวิหาร ซึ่งเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์สำหรับชาวมุสลิม ด้วยความเป็นมาของศาสนามีการบันทึกไว้ว่า องค์นบี มุฮัมมัด ศาสดาของศาสนาอิสลามได้รับการเชิญจากพระอัลลอห์ให้ขึ้นสวรรค์บริเวณเนินพระวิหาร

ล่วงเข้าปีคริสต์ศักราช 70 ชาวยิวได้มาโศกเศร้าเสียใจบริเวณกำแพงเพราะถูกยึดและเข้ารุกรานจากชาวโรมัน ทำให้กำแพงนี้ได้ชื่อเพิ่มเติมว่ากำแพงโอดครวญ บริเวณวิหารและกำแพงยังเป็นที่ประกอบทางศาสนาของชาวมุสลิมและชาวยิว การเกี่ยวข้องกับสองเชื้อชาติและสองศาสนาส่งผลให้มีความขัดแย้งมาโดยตลอด ค.ศ.1929 ก็เกิดการปะทะกันระหว่างชาวมุสลิมและชาวยิว

มหาอำนาจอย่างอังกฤษ ซึ่งปกครองพื้นที่ในช่วงเวลานั้นจึงทำข้อตกลงให้กำแพงเป็นของชาวมุสลิม แต่ชาวยิวสามารถมาแสวงบุญหรือทำพิธีกรรมของตนเองได้ ทั้งนี้มีข้อแม้คือห้ามนำเครื่องบูชาของตนเข้าไปในแนววิหารเด็ดขาด ตั้งแต่นั้นวิหารบริเวณนี้ก็เป็นที่ประกอบพิธีกรรมของชาวยิวและเราก็จะเห็นภาพของชาวมุสลิมจำนวนมากยังคงมาที่นี้เช่นเดียวกัน

รู้หรือไม่ว่าอินเดียก็มีกำแพงที่ยิ่งใหญ่เช่นเดียวกัน โดยกำแพงมีความยาวเป็นอันดับสองของโลก รองจากกำแพงเมืองจีนอีกด้วย กำแพงอินเดียสร้างขึ้นพร้อมป้อมปราการมีชื่อว่า Kumbhalgarh Fort เมื่อประมาณ 500 ปีที่แล้ว อยู่ในรัฐราชสถาน (Rajasthan) ที่จริงกำแพงนี้ยาวเพียง 36 กิโลเมตร แต่ก็ถือว่ายาวมากแล้ว การสร้างคดเคี้ยวไปตามเทือกเขาที่เก่าแก่ของอินเดียคล้ายกับงูเลื้อยเหมือนกำแพงเมืองจีน

สิ่งที่แตกต่างจากกำแพงเมืองจีน คือกำแพงมีบันไดขึ้นไปอย่างสะดวกและไม่มีรั้วกั้นจากภายใน เพียงแต่สร้างกั้นการรุกรานจากภายนอกเท่านั้น หากแต่ว่าความสูงก็ยังน้อยกว่ากำแพงเมืองจีน และยังมีความยาวน้อยกว่ากำแพงเบอร์ลิน อย่างไรก็ตามกำแพงนี้สร้างขึ้นเพื่อป้องกันวัดกว่า 360 แห่งและพระราชวังภายในตัวกำแพง เป็นอีกหนึ่งกำแพงที่สวยงามและยิ่งใหญ่ไม่แพ้กำแพงอื่นในโลกเลย

เราคัดเลือกมานำเสนอมีเพียง 5 กำแพง ทั้งนี้ยังมีกำแพงที่ไม่ได้ถูกกล่าวถึงอีกมากมาย กำแพงสะท้อนถึงความต้องการของมนุษย์ที่ไม่มีวันสิ้นสุด การสร้างกำแพงกลายเป็นสัญลักษณ์สำคัญ เป็นการแบ่งแยกเชื้อชาติ ศาสนา วัฒนธรรม และความคิดที่แตกต่างกัน ในอีกด้านหนึ่งกำแพงช่วยป้องกันอันตราย และอาจจะช่วยบรรเทาความขัดแย้งลงได้บ้าง เรื่องราวเบื้องหลังกำแพงจึงมีทั้งความทุกข์และความสุขที่บอกเล่าได้ไม่รู้จบ

ถึงแม้ว่ากำแพงยังคงมีอยู่ เราก็อาจจะเคยคิดฝันจินตนาการถึงโลกอนาคตที่มนุษย์อยู่ร่วมกันเป็นหนึ่งเดียวโดยไม่แบ่งแยกเชื้อชาติ ปราศจากสงคราม ทลายกำแพงแห่งอคติลง เข้าใจความแตกต่างหลากหลายของผู้คนและธรรมชาติมากยิ่งขึ้น